به گزارش بهارانه؛به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین مقدس، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی ملایر با استناد به تفسیر تسنیم آیت‌الله جوادی آملی، به تبیین آیات ۲۷ و ۲۸ سوره مبارکه فتح پرداخته است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

«لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ ۖ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ ۖ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذَلِكَ فَتْحًا قَرِيبًا (۲۷) هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا (۲۸)».

آنطور که در یادداشت‌های قبل از بیانات استاد جوادی بیان شد، پیامبر اکرم(ص) خوابی دیدند و آن را برای برخی مسلمانان به درستی بازگو کردند و در سال ششم هجری با گروهی از مؤمنان به قصد برگزاری عمره مفرده از مدینه به سوی مکه رهسپار شدند تا به حدیبیه رسیدند؛ اما کافران آنان را از ورود به مسجد حرام بازداشتند و مسلمانان با آرامش کامل به مدینه بازگشتند.

خدای سبحان سوگند یاد کرد که آن رؤیای درست را به حق به پیامبرش نشان داد که اگر خدا بخواهد مسلمانان با امنیت کامل برای برگزاری مناسک عمره، به یقین به مسجد حرام وارد می‌شوند در حالی که برخی سرهای خود را تراشیده و بعضی مو و ناخن خود را کوتاه می‌کنند و از دشمنان نمی‌هراسند.

خدای حکیم رؤیای آن حضرت را در آن سال عملی نکرد زیرا به مصلحتی آگاه بود که مؤمنان از آن بی‌خبر بودند، از این رو برای تحقق کامل خواب، صلح حدیبیه را که پیروزی نزدیکی بود پیش آورد تا زمینه‌ای برای ورود مسلمانان به مسجد الحرام شود. مسلمانان بر اساس ماده‌ای از صلح نامه در سال بعد (هفتم هجری) در عمره قضا با امنیت کامل به مسجد الحرام وارد شدند و مناسک عمره را برگزار کردند و بدین گونه رؤیای آن حضرت با همان ویژگی‌ها عملی شد.

از منظر استاد جوادی آملی این آیه، استیناف بیانی است که از جمله «فَانزَلَ اللهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ و عَلَى الْمُؤْمِنین» برخاسته؛ یعنی چگونگی انزال آرامش بر پیامبر اکرم(ص) و مؤمنان را بیان می‌کند.

در فضایی که سوره فتح نازل شد مشرکان مکه بسیار کوشیدند، تا مانع حضور مسلمانان در مراسم حج و عمره شوند؛ لیکن خدای سبحان به پیامبر اکرم(ص) در خواب بشارت صادقانه‌ای عطا کرد که به خواست خدا برای برگزاری اعمال عمره، پیروزمند و در کمال امنیت، به یقین وارد مسجد حرام خواهند شد، در حالی که برخی سرها را می‌تراشند و بعضی تقصیر می‌کنند و از مشرکان نمی‌هراسند.

آن حضرت خوابش را برای برخی مسلمانان بازگو کردند و در سال ششم هجری با گروهی از مؤمنان به قصد برگزاری اعمال عمره مفرده از مدینه به سوی مکه رهسپار شدند تا به حدیبیه که بخشی از آن جزو محدوده حرم مکی است رسیدند؛ اما کافران راهشان را بسته و نگذاشتند قربانی‌های آنان به جایگاهش (مکه) برسند «هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُوكُم عَنِ المَسْجِدِ الحرام والهدى معكوفًا أَن يَبْلُغَ مَحِلَّهُ» و ذات اقدس الهی مسلمانان را آزمود و با اینکه راه بسیار دور و درازی را پیموده بودند با امضای صلح نامه، در کمال آرامش به مدینه بازگشتند.

خدای سبحان در این آیه با لام قسم به درستی رؤیای پیامبر اکرم(ص) سوگند یاد کرد که به یقین خواب فرستاده خود را به حق تحقق می‌بخشد «لَقَد صَدَقَ اللهُ رَسولَهُ الرويا بِالحَقِّ». خواب معصوم هیچگاه نادرست نیست و رویای وی مانند بیداری اوست.

خدای سبحان ورود مسلمانان به مسجد الحرام در کمال آرامش و امنیت را در خواب به پیامبر اکرم(ص) نوید داد و آنان در چگونگی تحقق رویای آن حضرت متحیر بودند؛ آنگاه آیه مورد بحث نازل شد و حق بودن این خواب را بیان کرد که در جایگاه خودش اجرا خواهد شد، زیرا خدا نفرمود مسلمانان امسال ششم هجری به مسجد حرام وارد می شوند و مناسک عمره را برگزار می کنند، بلکه فرمود اگر خدا بخواهد آنان برای برگزاری اعمال عمره به یقین، پیروزمند و با امنیت به مسجد الحرام وارد خواهند شد «لَتَدْخُلُنَّ المسجد الحرام إن شاءَ اللهُ امِنينَ». جملة إن شاء الله برای آموزش به بندگان است.

خدای حکیم رؤیای آن حضرت را در سال ششم هجری عملی نکرد، زیرا به مصلحتی آگاه بود که مؤمنان از آن بی‌خبر بودند «فَعَلِمَ ما لم تعلموا» ولی پیروزی نزدیکی را که مقدمه تحقق آن رؤیا بود، به آنان عطا کرد «فَجَعَلَ مِن دونِ ذَلِكَ فَتحًا قَريبا.» مراد از پیروزی نزدیک صلح حدیبیه است که با امضای صلح نامه و بر اساس توافق صحنه خواب پیامبر اکرم(ص) و همه شرایط برای مسلمانان فراهم شد و در سال بعد یعنی هفتم هجری بی‌جنگ و خونریزی در عمره قضا با امنیت وارد مسجد حرام شدند و اعمال عمره را برگزار و برخی حلق و بعضی تقصير کردند و از کافران نهراسیدند «لتَدْخُلُنَّ المَسجِدَ الحَرامَ إِن شَاءَ اللهُ امِنينَ مُنَ حَلِّقِينَ رُءوسَكُم و مُقَصِّرِينَ لا تخافون».

گفتنی است مراد از ورود به مسجد الحرام ورود به سرزمین وحی مکه است و هدف پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان از ورود به مسجد الحرام، برگزاری عمره قضا بود؛ نه انجام دادن حج وداع که در سال دهم واقع شد. حلق در عمره مفرده جایز بلکه مستحب است؛ نه حرام از این رو در این آیه فرمود حلق یا تقصیر. چون درباره عمره مفرده است «مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُم و مُقَصِّرِينَ.»

از نگاه صاحب تفسیر تسنیم خدای سبحان در سوره «فتح» دو پیروزی نزدیک را به پیامبر اکرم(ص) مژده داد، در آیه رضوان «لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا» مژده فتح خیبر را داد این فتح پس از آمدن مسلمانان از حدیبیه به مدینه و پس از بیعت رضوان پیش آمد.

در آیه مورد بحث سخن از صلح حدیبیه است که خدای سبحان آن را پیش از عمره قضا به مسلمانان عطا کرد «فَجَعَلَ مِن دونِ ذَلِكَ فَتحًا قریبا» و با امضای صلح نامه زمینه ورودشان به مسجد حرام فراهم شد و مشرکان بر اساس این تفاهم نامه و شروط گنجانده شده در آن، موافقت کردند مسلمانان در سال بعد هفتم هجری بی‌جنگ و خونریزی به سرزمین مکه وارد شوند و عمره قضا را به جای آورند پس این فتح پیروزی نزدیکی است و زمینه‌ای برای فتح مطلق مکه، حج وداع و... است.

بر این اساس، مراد از فتحًا قَریبا پیروزی حدیبیه است، چون این فتح، راه را برای ورود مؤمنان به مسجد حرام با کمال ایمنی و آسانی هموار کرد زیرا بدون این پیروزی داخل شدن مسلمانان به مسجد الحرام بی خونریزی و کشتار شدنی نبود.

استاد جوادی آملی، با اشاره به دیدگاه برخی مفسران که مراد از فتحًا قَریبا در آیه مورد بحث را فتح خیبر و فتح مکه پنداشتند آن را نادرست دانسته و معتقدند که این برداشت با سیاق آیه ناسازگار است که می‌رساند خدای سبحان شک و تردید را از برخی همراهان پیامبر اکرم(ص) زدود، چون برخی مؤمنان می‌پنداشتند خواب آن حضرت به همان سال ربط دارد و با همین امید از مدینه به سوی مکه حرکت کردند که با جلوگیری مشرکان به شک دچار شدند.

«هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ، وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا(۲۸)» بر اساس این آیه باید گفت که خدای سبحان، پیامبر اکرم(ص) را در لباس هدایت و با دین حق به رسالت فرستاد تا این دین را بر همه ادیان پیروز و چیره کند و جهان شمول همگانی و همیشگی باشد البته باید دانست که این آیه بر ظهور حضرت ولی عصر نیز تطبیق داده شده است.

از منظر استاد جوادی آملی این آیه، تاکیدی بیشتر بر درستی رؤیای پیامبر اکرم(ص) در آیه پیشین دارد، یعنی خدایی که رسولش را به هدایت و دین حق فرستاد خواب درست را نیز به او نمایاند.

خدای سبحان که در سال هفتم هجری امنیت را جهت برگزاری عمره قضا برای مسلمانان عمره گزار تأمین کرد، پیامبر خود را با دین حق به رسالت فرستاد تا این دین را بر همه ادیان چیره کند و جهان شمول، همگانی و همیشگی باشد «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى و دینِ الحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ.»

با نگاه به برخی از آیات قرآن کریم می‌توان اذعان داشت که خدای سبحان در چند جای این کتاب مقدس پیروزی اسلام را مژده داده است. باید دانست که جهان به حق آفریده شد و باید با حکومت حق پایان پذیرد و روزی فرا می‌رسد که بشر عاقل شده و حکومت الهی را استحقاق خواهد داشت. در این مرحله امام زمان(عج) ظهور می‌کند و خدای سبحان دیگر مکاتب روی زمین را برابر قرآن کریم تعدیل و تنظیم می‌کند.

بر اساس برخی روایات از معجزات حضرت ولی عصر(عج) در زمان ظهور این است که دست ِبی دستی پروردگار بر سر مؤمنان و بشر کشیده می‌شود و به برکت آن حضرت عقل‌هایشان شکوفا و کامل می‌گردد، امام باقر(ع) فرمودند «چون قايم ما قيام كند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگان گذارد پس عقولشان را جمع كند و(تا پيروی هوس نكنند و با يك ديگر اختلاف نورزند)و در نتيجه خردشان كامل شود(متانت و خود نگهداريشان كامل شود). » و با اوج گرفتن سطح آگاهی و رفعت عقل مردم، استکبار، صهیونیزم و پیروانشان مانند آل سعود را تحمل نمی‌کنند و تنها حق و پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت را می‌پذیرند و آن روز چیرگی کامل دین الهی بر همه کیش هاست «لِيُظهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا.»

ادعای رسالت باید با دلیل همراه باشد تا پذیرفته شود، بنابراین در پایان آیه مورد بحث می‌فرماید همین بس که خدای سبحان بر درستی رسالت پیامبر اکرم(ص) گواه است «و كفى بالله شهیدا». او بر صدق رسالت فرستاده‌اش، نیز بر درستی وعده خود که دینش را به زودی بر همه ادیان چیره می کند، شاهد است؛ یا بر درستی رؤیای آن حضرت گواه است، پس جمله یادشده به مضمون آیه مورد بحث یا آیه پیشین ناظر است، بنابراین گواهی خدای سبحان به درستی رویای فرستاده ،اش برای همگان بس است تا هنگامی که صدق رؤیای او را آشکارا ببینند.

در برخی از روایات این آیه اشاره به ظهور حضرت ولی عصر(عج) تعالی دارد که «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَدِينِ الحَقُّ لِيُظهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ و هو الإمام الذي يظهره الله على الدين كله، فيملا الأرض قسطاً وعدلاً كما ملئت ظلماً و جوراً، وهذا مما ذكرنا أن تأويله بعد تنزيله.»

استاد جوادی آملی در پایان این آیه اشاره می‌کنند که رسالت حضرت ختمی نبوت که مهیمن بر رسالت همه رسولان الهی است مستلزم آن است که خلیفه حقیقی آن حضرت، به ویژه آخرین خلیفه وی که وارث همه خلفای پیش از خود نیز خواهد بود، جامع همه اسمای حسنای الهی و مجمع همه اوصاف علیا باشد، از این رو زمین و زمان را مظهر عدل و داد خواهد کرد.

انتهای پیام