از کجا بفهمیم چه کسی صداقت دارد؟

دروغ به عاملی روانی گفته می‌شود که فردی را وادار به بیان مطالبی خلاف واقعیت‌ها می‌کند. آدم دروغگو در اصل بیماری است که به دلیل مشکلات تربیتی، به ویژه در حریم خانواده خویش در آغاز رشد و سنین کودکی بدین حالت گرفتار شده است.

انسان‌ها ذاتا «دروغگو به دنیا نمی‌آیند، بلکه عوامل محیطی است که سرانجام، آدمیزاد را به موجودی صادق یا دروغگو تبدیل می‌کنند، اینکه افراد دروغگو به چند دسته تقسیم می‌شوند و چگونه می‌توان به نشانگان دروغ در آنها پی برد، بحث جالب وجذابی است.

گاهی انسان‌ها اتفاقی و از سر ناچاری دروغ می‌گویند و معمولا چنین دروغگویانی هنگام بیان مطالب غیرواقع، دستپاچه شده و نشانه‌‌های فیزیکی آشکاری را بروز می‌دهند.

مواقعی هست که آدمیزاد، بنا بر عادت‌های نادرست دروغ می‌گوید و هر چند چنین افرادی از سر عادت و روزمرگی دروغ می‌گویند، با بررسی تناقض کلامی آنان، به راحتی می‌شود به دروغ‌شان پی برد.

زمان‌هایی هست که برخی افراد، از روی تعمد و سوابق دروغ به گونه‌ای ماهرانه و حرفه‌ای دروغ می‌گویند. این افراد به دلیل تکرار دروغ، در اصل مهارت شبیه‌سازی حق و باطل یا به عبارتی ترکیب واقعیت‌های غیرمرتبط با باطل مدنظر خویش را پیدا می‌کنند.

دروغگویان حرفه‌ای و باسایقه، ‌‌نهایت تلاش خویش را می‌‌کنند تا باکمترین نشانه‌های فیزیکی، بیان غیرواقعی خویش را مطرح کنند؛ بنابراین، چنین دروغگویانی در نگاه اول، خونسرد به نظر آمده و با اعتماد به نفس خاصی، مطالب دروغ خویش را بیان می‌کنند.

هرچند دروغگویان حرفه‌ای و باسابقه، تلاش می‌کنند، هنگام طرح مطالب غیرواقعی خود را خونسرد نشان دهند، ولی با تداوم رفتارهای اجتماعی متفاوت از طرف آنها و دقت در حرکات ماهیچه‌ای صورت آنها و خنده‌های تقلبی‌شان، به راحتی قابل تشخیص برای کار‌شناسان و افراد آگاه در حوزه روا‌شناسی خواهند بود.

در میان تیپ‌های گوناگون دروغگو، دروغگویان حرفه‌ای، بیشترین لطمات را بر محیط اجتماعی وارد آورده و به دلیل خصلت تعمد در بیان ماهرانه مطالب غیر واقع، صدمات جبران‌ناپذیری بر اجتماع وارد می‌کنند.

دروغگویان حرفه‌ای، تصورشان این است که با تکرار ماهرانه مطالب غیر واقعی، امکانی برای خودنمایی و جلب توجه خواهند یافت، به گونه‌‌ای که با خرید زمان از فرصت‌های ممکن در راستای توجیه افکار عمومی بهره‌برداری کرده و در نتیجه به خواسته درونی خویش خواهند رسید.

چون عاملی روانی یا اجتماعی مهمی، نگرش دروغگویان حرفه‌ای را نادرست کرده است، پس قدرت بازدارندگی اخلاقی که در روانشناسی از آن به عنوان سوپر ایگو یا وجدان یاد می‌شود، در چنین افرادی ضعیف و بیمار پرورش می‌یابد؛ یعنی دروغگویان حرفه‌ای در اصل باوری به حساب و کتاب فرادنیوی نداشته و همه تلاش‌شان را معطوف به اهداف مادی می‌کنند.

دروغگویان حرفه‌ای به دلیل خلأهای روانی و اجتماعی مهمی که داشته‌اند، از هوش و تخصص خویش تنها و تنها در ‌راستای عوام‌فریبی و در نتیجه جلب توجه دیگران بهره‌برداری می‌کنند و به دلیل همین انگیزه سیر ناشدنی، برای تظاهرسازی‌های مشابه با حق مهارت‌های بالایی به دست می‌آورند؛ بنابراین، اگر چنین دروغگویانی بر سرنوشت دیگران چیره شوند، مسیر رشد اخلاقی آنها را نیز به بیراهه‌هدایت می‌کنند.

دروغگویان حرفه‌ای به دلیل کهتری‌های روانی اجتماعی گذشته خویش، نگرش سلیقه‌ای و دل‌بخواهی به امور دارند و اگر بر مقدرات دیگران دست یابند یا اینکه فرصت خودنمایی آنها، دوام بیشتری داشته باشد، صدمات جبران‌ناپذیری بر باورهای جوامع وارد کرده و باعث تزلزل اخلاق اجتماعی و‌ سرانجام نابودی دیگران و خودشان خواهند شد.