گزارش بهارانه به نقل از نافع ، شاید زمانی که ژول ورن خالق داستان‌های دور دنیا در۸۰ روز سرگرم نوشتن داستان‌هایش بود، در تخلیش هم نمی گنجید که روزی داستانش به واقعیت تبدیل شود و دو جوان معلول ایرانی سفری ۸۰ روزه به دور دنیا داشته باشند.

محمد اسماعیل شیخ قرائی و حسین نیک زبان دو جوانی هستند که به واسطه ابتلا به فلج اطفال در دوران کودکی دچار معلولیت از ناحیه پا شده‌اند، اما به رغم این نقیصه به تلاش و تکاپو برای ادامه زندگی ادامه داده و توانسته‌اند با همت خود و دست زدن به کارهایی که شاید تصورشان هم برای بسیاری از ما دور از انتظاراست، ناباوری بسیاری از اذهان را به باوری قرص و محکم بدل سازند. این دو جوان ایرانی سفر دور اروپا را در تاریخ ۳۰ فروردین ۱۳۶۸ برابر با آوریل ۱۹۸۹ آغاز کرده و در طول مسیر خود از ۲۰ کشور اروپایی در مدت نزدیک به ۸۰ روز عبور کردند.

حسین نیک زبان متولد ۱۳۲۶ شهرستان ری، متأهل و دارای چهار فرزند و محمد اسماعیل شیخ قرائی نیز متولد ۱۳۴۲ تهران، متأهل و دارای دو فرزند است. اقدام گروه دو نفره نیک زبان و شیخ قرائی به واقع نمایش این موضوع بود که معلولان در ایران که تعدادشان هم کم نیست، هرکدام چنین اراده‌ای را دارا هستند و با روحیه‌ای قوی و توانی درخور قادرند برای سربلندی ایران هر کاری را انجام دهند و حضور فعالانه معلولان ایران در همه زمینه‌ها به جهان ثابت کنند.

در آستانه روز جهانی معلولان با محمد اسماعیل شیخ قرائی ساعتی در دفتر کارش همکلام شدیم تا از ماجرای سفرش با حسین نیک زبان برایمان بگوید، پرسش‌هایی را هم از حسین نیک زبان به جهت سفرش به خارج از کشور و حضور نداشتن به صورت تلفنی انجام داده‌ایم.
گفت و گو: علی البرزی

چطورشد که با وجود ناتوانی حرکتی تصمیم گرفتید چنین سفری داشته باشید؟

شیخ قرائی: من معتقدم که اگر فردی معلول شود، مفهومش این نیست که دیگر باید منزوی شود و ازجامعه‌اش به دورباشد، بلکه مفهومش این است که باور بودن را به کار بسته و گام درراهی‌گذارد که شاید باورش برای خیلی‌ها دور از ذهن و ناممکن جلوه می‌کند.

نیک زبان: من تنها دریک کلام جواب پرسش شما را می‌دهم، برای اینکه ثابت شود خواستن توانستن است و به جهانیان ثابت شود که جوان ایرانی می‌خواهد، می‌تواند و اثبات خواهد کرد.

شروع سفرتان از کجا بود؟

شیخ قرائی: برای انجام این سفر در ابتدا نقشه سفر طراحی شد، به این صورت که من و حسین نیک زبان تصمیم گرفتیم که مسیر کشورهای اروپایی را روی نقشه مشخص کرده و فاصله آنها را برای طول مسیر از نقشه استخراج کنیم.

عبور از کدام کشورها مد نظر گروه بود؟

نیک زبان: کشورهای اتریش، اسپانیا، لهستان، سوئد، مجارستان، نروژ، دانمارک، سوئیس، بلغارستان، ایتالیا، فرانسه، آلمان،‌ترکیه، رومانی، چکسلواکی، یونان، بلژیک، هلند و یوگسلاوی ازجمله کشورهایی بودند که برای سفر و عبور از شهرهایشان برنامه‌ریزی شد.

با توجه به شرایط فیزیکی شما از ناحیه پا برای ‌تردد در شهرهای خارجی چه تصمیمی گرفتید؟

شیخ قرائی: درآن زمان یک ماشین فولکس واگن مدل ۱۹۷۵ به صورت کاروان، مجهز به گاز، یخچال دو طبقه و تخت را به صورت مشترک با حسین نیک زبان خریداری کردیم. این خودرو را در‌ترکیه مجهز به یک چراغ گردان کردیم تا با گردش چراغ در طول جاده دیگران را هشیار کنیم.

نیک زبان: البته بلندگویی هم روی سقف ماشین نصب کرده بودیم تا در زمان گردش در شهرها ضمن اعلام اهداف سفر، یکی از پیام‌های امام خمینی (ره) را هم در شهرهای خارجی طنین‌اندازکنیم، اسم ماشین را هم گذاشتیم: «تندرعشق».

خب، این«تندر عشق» شما چه علامت ویژه‌ای داشت؟

نیک زبان: با کمک همکاران روابط عمومی چند سازمان آرم و نشانی طراحی کردیم (‌نشان درج شده در گزارش) و این نشان را روی بدنه فولکس واگن، ویلچرهای همراه و تمامی وسائل نصب کردیم.

شیخ قرائی: این نشان متشکل از یک نشان معلولان و آرم ویژه گردشگری دور دنیا بود.

به نام ۲۱ کشور جهان ‌اشاره کردید؛ برای عبوراز تمامی این کشورها چطور ویزا و روادید گرفتید؟

شیخ قرائی: درآن زمان درخواست خود را ازطریق کمیته المپیک و جامعه معلولان ایران که بعدها به انجمن ندای معلولان تغییرنام داد به وزارت امورخارجه اعلام کردیم، البته با رایزنی‌های فراوان موفق به کسب روادید برای کشورهای مختلف شدیم؛ چرا که در آن دوران بحث تحریم‌ها علیه ایران همانند این روزها مطرح بود و به سختی ویزا و مجوز عبور از کشورهای خارجی صادر می‌شد.

نیک زبان: من خودم بارها به وزارت امورخارجه مراجعه کردم که در نهایت ازطرف این وزارتخانه برای سفارتخانه‌های تمامی کشورهای اروپایی و چند کشورآسیایی درخواست اخذ مجوز ورود فرستاده شد.

دقیقاً چه روزی و چگونه سفرتان آغاز شد؟

نیک زبان: روزپنجشنبه ۳۱ شهریور۱۳۶۸ برابر با ۲۰ آوریل ۱۹۸۹ در میدان آزادی با مشایعت دوستان، اقوام، نماینده کمیته المپیک آغاز شد و اولین مقصد ما برای آغاز سفر شهر آنکارا در ‌ترکیه بود.

شیخ قرائی‌: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار براین شد تا برای رسانه‌ای شدن سفر و بازتاب حضور معلولان ایرانی در سفر دور دنیا و بیان خود باوری و توانایی ایرانی‌ها، استارت سفر روز شنبه ۲ اردیبهشت ماه از شهر آنکارا آغاز شود. در آن زمان همه چیز آماده بود، مسئولان دولتی ‌ترکیه، رئیس کمیته المپیک‌ ترکیه شهردار آنکارا و خبرنگاران رسانه‌های مختلف از جمله خبرگزاری جمهوری اسلامی حضور داشتند.

این افراد چگونه از سفرشما اطلاع پیدا کردند؟

شیخ قرائی: در آن زمان به خاطر شرایط خاص کشور بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ حضور افراد ایرانی در کشورهای دیگر همواره مورد توجه مسئولان و مردم این کشورها بود. به همین دلیل از زمانی که ما برای اخذ مجوز به کمیته المپیک مراجعه کردیم تا زمانی که وزارت امور خارجه نامه ‌تردد ما را به سفارتخانه کشورهای اروپایی فرستاد، مدت دو هفته طول کشید و درهمین مدت بود که برخی رسانه‌های خارجی از طریق سفارتخانه خود اطلاع پیدا کرده بودند که دو معلول ایرانی عازم سفر دور دنیا هستند.

نیک زبان: حتی زمانی که ما سفر خود را با مشایعت مسئولان و شخصیت‌های مختلف از آنکارا آغازکردیم، تلویزیون کشور ‌ترکیه در گزارشی به صورت مستقیم آغاز سفر را گزارش کرد.

نحوه اجرای سفر چگونه بود؟ آیا تمام شهرها با یک فولکس واگن طی شد؟

نیک زبان: نه! به هیچ وجه ما به دنبال این نبودیم که تمام کشورها را با یک ماشین طی کنیم، بلکه تصمیم داشتیم که حس خودباوری افراد کم توان و معلول ایرانی را به اثبات برسانیم، به همین دلیل بخش‌هایی از مسیر را بالاخص در شهرهای بزرگ با ویلچر یا عصا می‌رفتیم.

بعد از آنکارا مسیر بعدی شما کدام شهر بود؟

شیخ قرائی: بعد از‌ترک آنکارا به سمت استانبول حرکت کردیم، البته در مسیر استانبول با حوادثی هم مواجه شدیم که خدا را شکر به خیر گذشت.

در خاطرات سفر شما خواندم که چند حادثه داشتید؟

نیک زبان: بله، درترکیه در مسیر استانبول به دلیل اینکه مجبور به استفاده از سوخت گازوئیل به جای بنزین شدیم، فولکس واگن دچاراختلال شد و مجبور شدیم ماشین را با حمایت سفارت ایران در ‌ترکیه تا آنکارا بکسل کنیم و بعد از تعمیر در نمایندگی فولکس واگن به مسیر ادامه دادیم.

شیخ قرائی: درحقیقت این اولین حادثه سفر ۸۰ روزه ما بود.

خب ! برگردیم به ماجرای سفر، ‌اشاره داشتید که مقصد دوم شما استانبول بود، بعد از این شهر به کجا عزیمت کردید؟

شیخ قرائی: بعد ازشهر استانبول در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۸ برابر با ۹ می‌۱۹۸۹ با طی پنج کیلومتر مسیر از شهر چرلو ‌ترکیه عبور کردیم و بعد از توقفی کوتاه با ادامه مسیر وارد شهر ادیرنه شدیم، البته باید یادآوری کنم که برای وارد شدن به شهرها ماشین را در یک نقطه مشخصی پارک می‌کردیم و مسیر را با ویلچر و عصا می‌رفتیم.

زمانی که وارد شهر ادیرنه شدیم، شهردار و جمعی ازمسئولان این شهر به استقبال آمدند، به خوبی به یاد دارم که لوح‌های یادبودی هم از طرف شهردار ارونه به ما اهدا شد که ما هم در مقابل تمثال حضرت امام (ره) را به همراه پرچم جمهوری اسلامی به آنها اهدا کردیم.

نیک زبان‌: برنامه استقبال و اهدا تمثال حضرت امام‌(ره) به یک مقام‌ ترک در آن زمان به صورت مستقیم از تلویزیون محلی پخش شد، بعد از دیدار با ایرانیان مقیم این شهر به مقصد کشور بلغارستان حرکت کردیم.

تا چه زمانی در کشور ‌ترکیه حضور داشتید و از چند شهر این کشور عبور کردید؟

نیک زبان: در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ۶۸ بعد ازعبور از شش شهر بزرگ ‌ترکیه وارد کشور بلغارستان شدیم.

یعنی همین کشوری که از سوی منافقان به شما سوء قصد شد؟

نیک زبان: بله، درشهر پلوودیو بلغارستان در طول مسیر به یکباره خودرویی ناشناس با ماشین ما برخورد کرد که بعدها مشخص شد این خودرو متعلق به گروه منافقان بوده و ماجرای تصادف هم بخشی از برنامه منافقان برای اخلال در سفر معلولان ایرانی بوده است.

شیخ قرائی: چند ماه بعد از طریق سفارت ایران در بلغارستان متوجه شدیم که این گروه با انتشارخبر سفر دو معلول ایرانی در رسانه‌های ‌ترکیه برنامه اخلال در سفر را در دستور کار خود قرار داده بود.

آیا این موضوع در برنامه سفر شما تأثیر‌گذار بود؟

نیک زبان: نه خدارو شکر منافقان به اهداف خود دست پیدا نکردند، البته نکته قابل توجه در این حادثه این بود که درلحظه برخورد ماشین منافقان با فولکس واگن دو موتور سوار پلیس هم ما را اسکورت می‌کردند.

شیخ قرائی: بعد از این ماجرا به مسیر خود ادامه دادیم تا اینکه در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه وارد شهر صوفیا پایتخت بلغارستان شدیم، در این شهر دیداری با شهردار صوفیا، ایرانیان مقیم این کشور و کارمندان سفارت ایران داشتیم. بعد از این دیدارها به سمت کشور یوگسلاوی سابق حرکت کردیم و در تاریخ ۲۸ اردیبهشت وارد این کشور شدیم، درشهر لویلیان یوگسلاوی یکی از انجمن‌های معلولان این کشور به مناسبت ورود ما یک کنفرانس خبری را با حضور خبرنگاران رسانه‌های گروهی ‌ترتیب داده بود که در این مصاحبه مطبوعاتی من و حسین نیک زبان به صورت کامل و از روی نقشه جزئیات این سفر را برای خبرنگاران تشریح کردیم.

به مصاحبه‌های مختلف مطبوعاتی در طول سفر ‌اشاره داشتید، من در آرشیو خبرگزاری جمهوری اسلامی تلکس تمامی خبرهای مرتبط با سفر شما را پیدا کردم که به صورت مرتب جزئیات سفر روی تلکس خبری قرارگرفته است، در آن زمان با وجود اینکه هنوز رسانه‌های داخلی آنچنان گسترده نبود، چگونه این اطلاع رسانی انجام می‌گرفت؟

شیخ قرائی‌: به نکته خوبی ‌اشاره کردید، من از ابتدای آغاز سفر با چند رسانه داخلی همانند خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در ارتباط بودم و در زمان وارد شدن به هر کشوری خبر را بلافاصله به صورت تلفنی به دوستان خبرنگار اطلاع می‌دادم.

نیک زبان: به همین دلیل اطلاع‌رسانی بسیار خوبی به صورت مرحله به مرحله صورت گرفت، حتی برای اولین بار خبر آغاز سفر روی تلکس خبری خبرگزاری جمهوری اسلامی قرارگرفت

چه زمانی وارد کشور ایتالیا شدید؟

شیخ قرائی: ۶خرداد ماه برابر با ۲۷ می‌۱۹۸۹ بود که وارد بندر‌تریسه ایتالیا شدیم، در این بندر بود که برای اولین بار مصاحبه تلویزیونی انجام شد. در کشور ایتالیا به دعوت شهرداران مختلف شهرهای این کشور از شهرهای ونیز، فلورونی و پرتو گوارا عبورکردیم و درهرشهر با ایرانیان مقیم ایتالیا، انجمن‌های اسلامی دانشجویان و کارمندان سفارت ایران در رم دیدار داشتیم.

شما همزمان با رحلت امام خمینی(ره) به کشور بازگشتید، چطور شد که تصمیم به بازگشت گرفتید؟

نیک زبان: زمانی که ما سرگرم سفر و بازدید از نقاط مختلف کشور ایتالیا بودیم، یک شب در محل استقرار ما در شهر پرتو گوارا در ۸۰ کیلومتری رم، از تلویزیون دولتی ایتالیا خبرارتحال حضرت امام (ره) اعلام شد، به خاطر این موضوع و شرایط خاص کشور تصمیم گرفتیم که بعد از پایان زمان اقامت در واتیکان به کشور بازگردیم.

شیخ قرائی: در زمان اقامت در واتیکان در اولین مراسم سوگواری ایرانیان خارج ازکشور درایتالیا شرکت کردیم و در این مراسم بود که به واقع عظمت امام (ره) عزیز را در نزد افراد خارجی و سفرای خارج از کشور مشاهده کردم، سوگواری ایرانیان مقیم ایتالیا، عزیزان فلسطینی، لبنانی و عراقی از نکات مهم این مجالس بود.

یعنی سفر شما نیمه تمام ماند؟

شیخ قرائی: نه، به دلیل اعلام خبر ارتحال امام (ره)، با عبور از ۲۹ شهر اروپایی به کشور بازگشتیم و تصمیم گرفتیم که بعد از شرکت در مراسم ارتحال امام (ره) در داخل کشور به سفر خود ادامه دهیم.

در آن زمان در هنگام ورود به کشور و بالاخص در عوارضی کرج استقبال خوبی از طرف رسانه‌های مختلف، مسئولان و مدیران انجمن ندای معلولان صورت گرفت و روز بعد روزنامه کیهان هم خبر سفر بازگشت را منتشر کرد.

نیک زبان: در هنگام بازگشت از سفر تصمیم گرفته شد که بلافاصله به سمت بهشت زهرا و مکان تدفین حضرت امام (ره) حرکت کنیم، با هماهنگی‌های صورت گرفته از طرف کمیته المپیک، فولکس واگن در کنار عوارضی کرج پارک شد و از همان جا با ویلچر با کمک دوست عزیر آقای شیخ قرائی به سمت محل تدفین حرکت کردیم.

مسیر برگشت را روزی ۱۵ ساعت رانندگی می‌کردیم و در مجموع ۵۵۰۰ کیلومتر را طی پنج روز رانندگی کردیم تا به ایران رسیدیم.

هزینه مرحله اول سفرتان چقدر بود؟

شیخ قرائی: درمرحله اول تا قبل از ارتحال حضرت امام‌(ره)، در مجموع برای عبور از پنج کشور و در حدود ۲۹ شهر اروپایی هزینه‌ای شد که بخشی از این هزینه شخصی و بخشی هم از طرف کمیته المپیک و سفارتخانه‌های کشورهای مختلف تأمین شد.

نیک زبان: برای مثال برای عزیمت به کشور‌ترکیه در آن زمان ۱۶۳۰ دلار، بلغارستان ۱۶۵ دلار، یوگسلاوی سابق ۲۳۶ دلارو ایتالیا ۳۴۰ دلار هزینه شد.

این مرحله از سفر چند روز به طول انجامید؟

شیخ قرائی: این مرحله از سفر از زمانی که برنامه‌ریزی‌ها آغاز شد تا زمانی که از ایتالیا به کشور بازگشتیم در حدود ۸۰ روز به طول انجامید.

مرحله دوم سفر از چه زمانی و چگونه آغاز شد؟

نیک زبان: بعد ازیک وقفه یک ماهه آن هم به دلیل رحلت حضرت امام (ره) مرحله دوم سفر آغاز شد و این‌بار به کشورهای اتریش، اسپانیا، لهستان، سوئد، مجارستان، نروژ، دانمارک، سوئیس، بلغارستان، ایتالیا، فرانسه، آلمان،‌ترکیه، رومانی، چکسلواکی، یونان، بلژیک و هلند سفر کردیم.

شما برای این سفر در دو مرحله هزینه کردید، وقت گذاشتید و مشکلات زیادی را تحمل کردید، درصورتی که می‌توانستید پیام توانایی معلولان ایرانی را به روش‌های دیگری به مردم جهان منتقل کنید، آیا دلیل خاصی داشت که سفر دور دنیا را انتخاب کردید؟

شیخ قرائی: ما قصد داشتیم که ثابت کنیم فرد معلول ناتوان نیست و افراد معلول در کشورمان انگیزه‌ای داشته باشند تا از کنج انزوا و گوشه نشینی به ورزش روی آورده و خود را در جامعه مطرح کنند.

نیک زبان: شاید شما هم این مثل قدیمی را شنیده باشید که می‌گویند شنیدن کی بود مانند دیدن، شاید بارها درباره توانایی افراد معلول و کم توان ایرانی شنیده باشیم و مطالبی در جراید و مطبوعات منتشر شده باشد، اما من به شخصه معتقدم که برای اثبات این موضوع باید اقدام عملی انجام داد که این سفر هم بخشی از همین اقدامات عملی بود.

آیا باز هم قصد انجام سفردیگری را دارید؟

شیخ قرائی: بله‌، در حال حاضر درصدد برنامه‌ریزی برای انجام سفر دیگری هستیم، اما درسفرجدید بیشتر، کشورهای آسیایی مد نظراست.

نیک زبان: سفر جدید ما با پیام صلح و دوستی ملت ایران برای جهانیان آغاز خواهد شد.