به گزارش بهارانه به نقل از رودآور؛ به بهانه محرم به سراغ نویسنده کتاب “نگینی بر جاده عتبات” محمدجواد فتحی رفتیم.این کتاب به نقش و جایگاه کارونسرای شاه عباسی شهر فرسفج در شهرستان تویسرکان پرداخته است.

محمدجواد فتحی در حال حاضر رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تویسرکان است.

فتحی در این گفتگو گفت: ایرانیان همان اقوامی بودند که از مسافران با رغبت تمام و به طور رایگان پذیرایی می کردند.در عصر صفویان یکباره کاروانسرا سازی همراه با نوآوری و تزئینات داخلی و کتبیه ها، رشد فراوان پیدا کرد که البته در این امر، فزون بر نقش اقتصادی، ایجاد تسهیلات در امر زیارت شیعیان از اماکن مقدس مذهبی هم نقش عمده داشته است.

فتحی اضافه کرد: مشهور است که شاه عباس اول نزدیک به هزار کاروانسرا ساخته است.بطوری که امروز در هر منقطه از ایران کارونسرای شاه عباسی به چشم می خورد که بیشترشان در مسیر زیارت حضرت رضا(علیه السلام) به سوی مشهد یا در مسیر عتبات عالیات به سوی کربلا و نجف قرار دارند.

وی یادآور شد: کم کم کارونسراها با جا به جایی حکومت ها و تغییر مسیرهای اصلی و همچنین جایگزین شدن مهمان خانه ها، مسافرخانه ها و هتل ها به دور از هر معنویت تاریخی و فرهنگی، یکی پس از دیگری به صورت ویرانه درآمدند.

این کارشناس تاریخ همچنین افزود: اما در دوران حکومت شاه عباس صفوی به منظور ایجاد امنیت و تسهیلات سفر و توسعه تجارت در بیشتر نقاط کشور جاده هایی ساخته شده و در مسیر آن ها کارونسراهایی احداث شد.که یکی از این کارونسراها، کارونسرای شاه عباسی فرسفج است که در ۲۰ کیلومتری مسیر تویسرکان به کنگاور در حاشیه این جاده و در مجاورت شهر فعلی فرسفج احداث شده است.

فتحی در ادامه اظهار داشت: این کارونسرا عمدتا محل استراحت مسافرین و کاروان هایی بوده که به قصد تجارت، زیارت به غرب کشور و عتبات عالیات عراق سفر می کردند.در این کارونسرا امکاناتی برای چهارپایان و بارهایشان و قسمت هایی نیز برای استراحت و خواب کاروانیان اختصاص داده شده بود که پس از گذارنیدن شب به صبح روز بعد مجددا به حرکت خود ادامه می دادند.

وی تصریح کرد: ساختمان این کارونسرا در فاصله سال های ۱۰۰۶ تا ۱۰۳۸ هجری قمری و به سبک معماری دوره صفویه ساخته شده است و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است.

نویسنده کتاب “نگینی بر جاده عتبات” در خصوص نقش کارونسرای فرسفج در مسیر عتبات گفت: این کارونسرا در جاده عتبات تویسرکان با قدمتی بسیار طولانی در حدود دو هزار و ۶۰۰ سال و در همسایگی پایتخت مادها و هخامنشیان از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده است.قرار گرفتن آن در جوار راه شاهی یعنی همان راهی که پایتخت تابستانی را به پاسارگارد در جنوب ایران متصل می کرده است، اهمیت این منطقه را دوچندان می کند زیرا منطقه ای خوش آب و هوا بوده و معطر و دلپذیر که دل های مشتاقان به معرفت و عرفان را به این سو می کشانیده است.

فتحی همچنین یادآور شد: بعد از ورود اسلام به ایران تویسرکان اهمیت ویژه خود را حفظ کرده است، مأمنی بوده آرام و آسوده و مکانی برای استراحت و آسایش و مقتضای چنین طبیعتی وجود اندیشمندان و خوش فکران و سخنوران و شعرا و ادبیان است که راهیان کوی حسینی را بدین سوی می خوانده است و برای رفتن به عتبات ترجیح می دادند که از تویسرکان بگذرند و چند روزی را در جوار عالمان و فهیمان به تفرج در بوستان های معرفت و عرفان بگذرانند.

وی با بیان اینکه کارونسرای شاه عباسی در این میان نقش بسزایی را در پذیرایی این میهمانان بر عهده داشته است، افزود: وجود بقعه مبارک حضرت حبقوق نبی(علیه السلام) هم در کشانیدن مسافران به این خطه بی نصیب نبوده است و بسیار دلایل دیگر که از جمله آن می توان کوتاهی و امنیت این مسیر اشاره کرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی تویسرکان افزود: احتمالی هم می شود داد که این راه مخصوص مسافران کوی حسینی از همین خطه بوده که در گذر به سوی دوست از کارونسرای فرسفج عبور کرده و آهنگ عراق می نمودند.

فتحی خاطر نشان کرد: آنچه طبق شواهد و اسناد مشهود است اینکه کارونسرای فرسفج نگینی بوده بر جاده عتبات که راهیان کوی حسینی در این جا اقامت گزیده و از ان جا راهی دیار عرب می شدند.این کاروانسرا به طور قطع در مسیر راه اصلی بوده است چون همان طور که “راجر سیوری” در کتاب ایران عصر صفوی عنوان کرده، کارونسراها در مسیر راه اصلی ساخته می شدند.

وی اظهار داشت: در گذشته های دور مردم این منطقه و حتی مناطق اطراف دلبستگی خاصی به کارونسرای فرسفج داشته و عزارداری ها و سوگواری های خود در ماه محرم و صفر را در این مکان برگزار می کردند.

رئیس اداره میراث فرهنگی تویسرکان خاطر نشان کرد: تمهیداتی اندیشیده شده است تا از امسال کارونسرای فرسفج  مکان مناسبی برای برگزاری عزاداری ها و سوگواری های دسته های سینه زنی و هیئات های مذهبی شهر فرسفج باشد.

فتحی در ادامه با بیان اینکه مرمت و بازسازی کارونسرای شاه عباسی فرسفج به اتمام رسیده است، افزود: این کارونسرا برای اینکه مکانی مناسب برای مسافران و بازدیدکنندگان باشد نیاز به ۴۰۰ میلیون تومان دارد و به این منظور به دنبال جذب سرمایه گذار هستیم که البته در حال حاضر نیز مذاکره ای با یک سرمایه گذار صورت گرفته است.

وی خاطر نشان کرد: در صورت تأمین هزینه های لازم و ساخت و احداث امکانات رفاهی و تأمین به موقع هزینه می توان در کمتر از یک سال امکانات یک محل مناسب برای استراحت و آسایش مسافران و توریست ها را فراهم ساخت.

در کتاب “نگینی بر جاده عتبات” تألیف محمدجواد فتحی به طور کامل به توصیف کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در تمامی ابعاد پراخته شده است.

کارونسرای شاه عباسی فرسفج طی شماره ۱۹۷۰ در ششم اردیبهشت ماه سال ۷۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.